Vandaag besefte ik dat ik in een valkuil zat waar ik al een behoorlijke tijd in zat gevangen.
Het besef kwam tijdens het kijken naar onderstaande video van Jordan Peterson waarin vertelde hij hoe hij ervaarde dat hij uit twee delen leek te bestaan. Het deel wat continue aan het woord was, en het deel wat steeds actiever werd naarmate hij meer leerde, de stem die zijn gedrag beoordeelde.
(Tekst gaat verder onder de video)
Dit was iets waar Jung over schreef toen hij het over zelfzorg had. Ik parafraseer:
‘ Zorg voor jezelf alsof jij degene bent die verantwoordelijk is om die zorg te geven’
Dat betekent niet, zoals in veel therapieën wordt geleerd, dat je lief voor jezelf moet zijn. Dus jezelf verzorgen alsof je ziek bent, en daarom iets lekkers mag eten of iets fijns voor jezelf mag doen. Het betekent lief voor jezelf zijn zoals je ook in liefde een ander helpt.
Voorbeeld: Als een vriend verslaafd raakt. Is het dan lief om hem drugs te geven? Hij zou dat zeker lief vinden op dat moment. Maar de drugs zijn schadelijk, op de lange en korte termijn en je doet niets om het al aanwezige schadelijke te veranderen maar juist te verergeren.
Of als ouder; Je kind vindt je enorm lief als je elke avond pannenkoeken bakt of elke dag een ritje naar de speelgoedwinkel maakt. Maar het is niet gezond. Maar iedere ouder weet, instinctief en bewust dat alleen leuke dingen doen een kind niet helpen om een gezonde volwassene te worden.
Er hoort sturing en begrenzing bij. En dan ben je ook lief voor je kind. Dat zal niet altijd met wederzijdse liefde beantwoord worden. Maar je weet dat het noodzakelijk is. Omdat je het beste wilt voor je kind. Niet alleen vandaag, maar ook over 40 jaar.
Die zorgzaamheid, is wat Jung en Peterson bedoelen met lief zijn en zorgzaam zijn voor jezelf.
Als jij het beste voor jezelf wilt, zul je ook het beste voor jezelf moeten doen. Niet alleen op de korte termijn maar dan zul je ook het beste voor je toekomst moeten doen. De stem die oordeelt zorgt voor je. Het helpt je om wijze besluiten te maken.
Ik heb hier een tijd over nagedacht, en herken het proces wat hij omschrijft.
Ik merk ook dat naarmate ik meer eerlijke doelen stel, meer ambitie heb om mijn leven te verbeteren er een soort stem wakker werd.
Ik vergelijk hem en noem hem vanaf nu, mijn geweten.
Je kunt het ook zien als een ouder, of wijze oudere in een stam. Maar voor de leesbaarheid, geweten.
Naarmate ik meer leerde over moraliteit, normen en waarden, meer van Nietzsche las over het ontwikkelen van deze normen en waarden, kreeg mijn geweten meer volume.
Het was eng en nieuw. Maar het remde mijn impulsieve kant. En het hielp om ingesleten routines en opvattingen te onderzoeken en zonodig te veranderen.
Dat was ontzettend fijn. Ik was vrij om alles wat ik wist te toetsen, en te veranderen. Het zorgde voor een enorme groei op persoonlijk vlak.
Alleen zat er een valkuil aan, waar ik eerst heel diep in moest vallen, voordat ik überhaupt zag dat ik er in was gevallen.
Mijn geweten was zo blij met de stem en ruimte dat het dominant werd op vlakken waar het geen positief effect had. De buitenwereld voornamelijk.
Het begon alles en iedereen te bekritiseren. Alsof ik een scheidsrechter van de lokale voetbalclub als rechter bij het hoogste Strafhof aan had gesteld.
Mijn omgeving reageerde zoals je kunt verwachten. Die zat niet te wachten op mijn oordeel, nieuwe morele waarden en kritiek. Maar ik had geen controle over hoever mijn geweten begon te reiken. Ik had het zelfs niet door. Wat mij betreft was ik goed bezig, en hielp ik anderen met de inzichten die ik had opgedaan.
De frustratie dat mensen niet luisterden, of onaardig reageerden of zelfs afstand van mij namen groeide met de dag.
Hierdoor kreeg mijn fatalistische en soms zelfs nihilistische kant ook ruimte. En het gaf mij redenen om te stoppen met leren. En zelfs om te stoppen met bestaan. Het leverde eenzaamheid en verbittering op. En pas vandaag begreep ik dat deze kant ook beteugeld moet worden. Net als de kant die eerder dominant was.
Hoe doe je zoiets vroeg ik mij af.
Ik begon met ideeën over verdraagzaamheid, empathie, vergiffenis, tot ik ineens iets herinnerde uit mijn jeugd.
A’ga-pe.
Mijn vader is een Jehovah’s getuige, en ik heb meerdere jaren bijbelstudie in die hoedanigheid mogen ontvangen. Daarom heb ik de definitie van a’ga-pe ook op hun website opgezocht. Omdat het hun uitleg over deze definitie was die in mij op kwam toen ik over dit onderwerp aan het nadenken was.
[Definitie via jw.org]
ALS er één hoedanigheid of deugd is waaraan in Gods Woord, de bijbel, de voornaamste plaats wordt toegekend, dan is het wel liefde. Het Grieks, de oorspronkelijke taal van de christelijke Geschriften, kent vier woorden die vaak met „liefde” worden vertaald. De liefde waarin wij hier geïnteresseerd zijn, is niet eʹros (een woord dat in de christelijke Griekse Geschriften niet voorkomt), die op seksuele aantrekkingskracht gebaseerd is; ook niet storʹge, een gevoel dat op bloedverwantschap gebaseerd is; evenmin fiʹli·a, hartelijke vriendschappelijke liefde die op wederzijdse achting stoelt en in het voorgaande artikel werd besproken. Het gaat veeleer om aʹga·pe — de op beginselen gebaseerde liefde waarvan gezegd kan worden dat ze synoniem is met onzelfzuchtigheid, de liefde waarop de apostel Johannes doelde toen hij zei: „God is liefde.” — 1 Johannes 4:8.
2 Betreffende deze liefde (aʹga·pe) zegt professor William Barclay in zijn New Testament Words: „Agapè heeft te maken met het verstand: het is niet simpelweg een emotie die vanzelf in ons hart opkomt [zoals bij fiʹli·a het geval kan zijn]; het is een beginsel dat wij weloverwogen in ons leven volgen. Agapè heeft in overtreffende mate te maken met de wil. Het is een verovering, een overwinning en prestatie. Geen mens heeft ooit van nature zijn vijanden liefgehad. Onze vijanden liefhebben is een overwinning op al onze natuurlijke neigingen en emoties. Deze agapè . . . is in feite het vermogen om het onbeminnelijke te beminnen, om mensen lief te hebben die wij niet graag mogen.” [/]
Ik heb het idee dat deze liefde noodzakelijk is om eerlijk te kunnen oordelen. Met andere woorden, ik denk dat het voor mijn geweten noodzakelijk is om zich hierdoor te laten adviseren. Zodat mijn geweten menselijk wordt en niet meer enkel analytisch.
Wat Jung schreef over zorgen voor jezelf alsof jij de verantwoordelijke bent voor het herstel, gaat hand in hand met deze vorm van liefde.
Men zegt “Wat je zelf niet wilt dat geschied, doe dat ook een ander niet”, wat omgekeerd ook waar is; “Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden.”
Deze definitie van a’ga-pe kan dus ook naar jezelf gericht zijn. Met name op de kanten die je hinderen.
Liefde en waarheid hebben elkaar nodig om een beter mens te worden.
En dat is uiteindelijk altijd het doel. Het streven naar iets beters.
Voor mij is het streven om een beter en gezonder, stabieler mens te worden. Om te groeien naar een plek waar ik niet alleen mijzelf kan verbeteren maar iets kan terug geven aan de maatschappij. Iets van waarde.
Zo ver ben ik nog lang niet, en ik ben nog hard aan het puzzelen om dat doel feitelijk te definiëren zodat ik weet wat ik moet doen om iets op een zinvolle manier terug te geven.
Maar wat je streven ook is, hoe klein of groot, je streeft naar iets beters, wat alleen maar goed kan zijn.
Mijn weg naar verbetering is vandaag weer duidelijker. Ik heb de valkuil waargenomen en een ladder naar boven gevonden.
Mijn geweten heeft een nieuwe adviseur. Vanaf nu is het geen op hol geslagen criticus meer. Maar een gereguleerde en verzorgde kant waar ik opnieuw de wereld mee kan betreden.
Bij deze laat ik de ladder dan ook achter voor een ieder die in dezelfde kuil valt, en is de kuil hopelijk iets zichtbaarder door de ladder die er nu een stukje uit steekt. Met liefde.
Educratie 