“Convictions are more dangerous foes of truth than lies.”

― Nietzsche

Je herkent het vast; je verteld tegen een vriendin dat het even allemaal tegenzit. Op je werk heeft die ene vervelende collega alweer een opmerking gemaakt, de belastingdienst wil dat je binnen een paar dagen een groot bedrag terugbetaalt, je bent al weken ontzettend moe maar de huisarts kan niets vinden en adviseert je bij elk bezoek om gezonder te gaan leven…. 

…een week later: je zit verveeld op de bank door je telefoon te scrollen en je vriendin appt. Ze vertelt hoe geweldig haar dag is geweest, promotie gemaakt, nieuwe liefde en zelfs een vakantie geboekt. Je reageert enthousiast “wat leuk! Waar ga je heen?” Twee minuten later zie je dat het berichtje nog niet is gelezen. Een half uur later kijk je nog eens, niet gelezen.  De volgende middag zijn de vinkjes nog steeds niet blauw. 
Je wordt een beetje nijdig. Waar slaat dit op? Ze begint toch zelf het gesprek? Lekker geïnteresseerd ook, ze weet toch hoe klote het allemaal gaat? 
Deze gedachten ontstaan vanuit verwachtingen. 

Bijvoorbeeld: Je verwacht dat je vriendin is geïnteresseerd in je welzijn en dat ze tijd voor je heeft als je in gesprek bent, zeker als ze weet dat je leven momenteel niet op rolletjes loopt. 
Waarschijnlijk heb je nooit met je vriendin afgesproken hoe jullie communiceren.  
Maar vindt je dat je dit van een vriendschap mag verwachten. 

Maar mag dat of vindt jij dat dat mag? Hier zit een verschil in.  Je mag alles. Als jij je teleurgesteld voelt is er niemand die kan bepalen dat dat niet mag. Als jij vindt dat vriendschap met een bepaalde verplichting komt is dat niet goed of slecht. 
Verwachting is vaak gebaseerd op hoe jij in het leven staat. Als je veel geeft is het fijn als een ander die moeite ook voor jou neemt. Als jij het belangrijk vindt om te luisteren als iemand aangeeft het moelijk te hebben is het, op het moment dat je zelf steun kan gebruiken, fijn als er ook iemand voor jou klaar staat.  “Geven en nemen” is niet voor niets een bekende uitdrukking.  Gebeurt dat niet kan dat je humeur verslechteren, je verdrietig maken, boos maken en een aanleiding zijn voor impulsieve reacties. ( waar je later weer spijt van krijgt).

Als je iets verwacht zeg je eigenlijk: dit zijn de regels voor deze situatie. Het gevaar daarvan is dat je teleurgesteld bent als de ander er niet aan voldoet. En dat je vanuit die teleurstelling de ander laat weten dat ze iets verkeerd hebben gedaan. Je stuurt een berichtje waarin je dat uit of je besluit dat je de volgende keer hetzelfde terug doet. Dit zal de vriendschap geen goed doen.

Mag je dan überhaupt wel iets verwachten?
Het ‘mogen’ in deze blog gaat erover of je verwachting realistisch is.  “Ik mag toch verwachten dat de glazenwassers weten wat ze doen”, kun je ook formuleren als ik ga er vanuit dat de glazenwassers weten wat ze doen”
De term ‘mogen verwachten’ gaat niet over wat jouw rechten zijn. Maar over de gevolgen van de voorwaarden die jij aan een relatie tot een ander stelt. Of dit nu met een vriendin, een leraar of een uberdriver is maakt geen verschil. 
Verwachtingen zijn veelal onuitgesproken. Een soort ongeschreven regels. Als de ander daar niet van op de hoogte is, kun je jezelf afvragen of je teleurstelling uiten een positief resultaat zal opleveren. De ander heeft niet met opzet niet aan je verwachtingen voldaan. Kritiek uiten op iemand die feitelijk niets verkeerd heeft gedaan, kan zorgen dat de ander zich aangevallen voelt of aangeeft dat er niets was afgesproken. Waardoor jij je niet serieus genomen voelt, of dat je zelfs verder in de negatieve emoties zakt en gaat geloven dat je er niet toe doet. 

Realistisch en onrealistisch

Zowel hoop als verwachtingen kunnen realistisch of onrealistisch zijn. Door logica toe te passen kom je erachter hoe het zit.                               Bijvoorbeeld: Jij en je vriendin zeggen elkaar gedag na een gezellige avond. Bij het weggaan zeg je "bel je even als je thuis bent? Het is glad buiten, dan weet ik dat je veilig bent aangekomen". Je vriendin zegt hierop dat ze belt of even een berichtje stuurt zodra ze thuis is. Je mag nu verwachten dat je iets van je vriendin hoort.                               

Je hoopt dat ze veilig aankomt. De hoop is nu neutraal. Dat houdt in dat het niet realistisch is en niet onrealistisch. Pas als je weet waar je hoop op is gebaseerd kun je de mate van realisme vaststellen.  Hoop je dat ze veilig thuis komt omdat je haar dat gunt?  Of hoop je dat ze veilig thuiskomt omdat je iets weet over de route, de weersomstandigheden, de staat van haar auto, de criminaliteit in de buurt waar ze in het donker doorheen moet wandelen, haar rijvaardigheid, hoe goed haar ogen zijn, etc?

In het eerste geval is de hoop eigenlijk een wens. Als je een muntje in de wensput gooit, ga je er over het algemeen niet vanuit dat je wens uitkomt. Het is een toeristische activiteit, vaak om een goed doel te sponsoren, niet om actief je leven te beïnvloeden.Het tweede is realistisch als je de overdenkingen positief kunt beantwoorden. De route is een rustige weg, het is glad maar er is goed gestrooid, haar auto is goed onderhouden, de criminaliteit is laag, ze heeft jarenlange rijervaring, ze heeft geen bril of lenzen nodig en is niet nachtblind. De mate van realisme daalt naarmate meer factoren nadelig blijken mbt veilig thuis komen.

In het kort: 

• Een verwachting hebben is iets anders dan ergens recht op hebben. 
• Een verwachting kan teleurstelling veroorzaken als deze niet is gecommuniceerd. 
• Emoties ten gevolge van een niet uitgesproken verwachting, zijn je eigen verantwoordelijkheid. 
• Hoop is een neutraal gegeven. 
• Als je hoopt op een resultaat, weeg je af wat je kunt weten over de situatie waarna je kunt besluiten of je hoop realistisch is. Wellicht is er een andere actie die je kunt ondernemen die je hoop op een goede uitkomst kan vergroten. 
• Als iemand een reactie van je vraagt en je wilt een optimaal resultaat bereiken met je reactie, kun je aan de hand van wat je hoopt dat zal gebeuren, inschatten of je reactie de juiste is. 
• Hoe realistischer je hoop is, hoe groter de kans dat het beoogde resultaat wordt bereikt.  
• Hoop kan ook een uiting van empathie zijn.  Zoals je “wordt maar snel weer beter” zegt, tegen iemand die niet snel beter zal worden. Je wilt het beste voor de ander.
• Hoop in de filosofie gaat over kans. Wil je weten wat je mag hopen, dan bereken je aan de hand van feiten of je mag hopen dat iets zal gaan zoals je wilt.

Dit artikel is een onderdeel van de workshop 'Wegwijzer naar wijsheid'  
Voor informatie over de workshop kun je een e-mail sturen naar: Educratie@pm.me